سنگ‌های قیمتی و گران قیمت همواره به دلیل ارزش و کمیابی، زیبایی و البته کاربرد‌های متنوع در جواهر‌سازی و حتی خواص درمانی مورد‌توجه بسیاری افراد بوده‌اند. اما با افزایش عرضه سنگ‌های مصنوعی و تقلبی در بازار، تشخیص سنگ اصل و فیک به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها تبدیل شده است.
یکی از روش‌های موثر و در دسترس برای تست اصالت سنگ، استفاده از چراغ‌قوه UV (ماوراء‌بنفش) است؛ که با بهره‌گیری از خاصیت فلورسانس، به شناسایی سنگ قیمتی اصل با نور کمک می‌کند. در ادامه به نحوه تشخیص سنگ اصل و تقلبی با چراغ قوه UV، مراحل و نکات کلیدی آن خواهیم پرداخت؛ پس همراه ما باشید!
تشخیص سنگ های قیمتی با فلورسانس و نور فرابنفش چیست؟
یکی از مهم‌ترین مفاهیم برای درک نحوه تشخیص اصالت گران‌ترین سنگ‌ها در ایران و جهان از طریق چراغ‌قوه UV، فلورسانس است. در‌واقع فلورسانس خاصیتی است که در آن سنگ قیمتی پس از تابش نور ماوراء‌بنفش، نوری مرئی با طول موج متفاوت از خود منتشر می‌کند.
این واکنش به خاطر وجود عناصر شیمیایی خالص یا ناخالصی‌هایی نظیر کروم، منگنز و… در ساختار سنگ است؛ و البته برخی از عناصر مانند آهن و نیکل می‌توانند موجب کاهش یا مانع فلورسانس شوند. بنابراین حدود 15% از سنگ‌های معدنی دارای خاصیت فلورسانس هستند.
اما این بدین معنا نیست که عدم وجود پدیده فلورسانس، نشان‌دهنده تقلبی بودن سنگ است! در‌حقیقت فلورسانس، یعنی درخشش سنگ تحت نور UV، که به عواملی مانند ترکیب شیمیایی، ناخالصی‌های معدنی و منشأ زمین‌شناختی سنگ بستگی دارد. بنابراین، فلورسانس تنها یک راهکار کمکی است و برای تشخیص سنگ اصلی و فیک، علاوه‌بر‌آن باید به وزن سنگ، وجود ناخالصی‌ها و همچنین آزمایش چگالی و ضریب شکست نور و… توجه کنید.
تشخیص سنگ های قیمتی با فلورسانس و نور فرابنفش چیست؟
نحوه شناسایی سنگ قیمتی اصل با چراغ قوه یووی
نحوه تشخیص سنگ قیمتی با چراغ‌قوه فرآیندی ساده اما دقیق است که نیازمند رعایت چند مرحله کلیدی است:
- انتخاب چراغ‌قوه یووی با طول موج مناسب: چراغ قوه‌های UV در انواع مختلفی عرضه می‌شوند و انتخاب نوع مناسب به نوع سنگ قیمتی و هدف بررسی وابسته است. معمولا دو طول موج نور ماوراء‌بنفش، یعنی 365-395 نانومتر (طول موج بلند) و 254 نانومتر (طول موج کوتاه)، برای شناسایی سنگ‌های قیمتی به کار می‌روند.
- خاموش کردن تمامی چراغ‌ها و تاباندن نور به سنگ قیمتی: در‌واقع برای تست اصالت سنگ قیمتی با نور یووی بهتر است این کار را در محیطی کاملا تاریک انجام دهید، جایی که هیچ نور محیطی با نور UV تداخل نکند. سپس نور UV را به صورت مستقیم و از فاصله حدود 7 الی 15 سانتی‌متری به سنگ بتابانید.
- مشاهده و تحلیل واکنش فلورسانس سنگ: پس از تاباندن نور به سنگ، به رنگ، الگو و شدت درخشش سنگ دقت کنید. در‌واقع هر سنگ الگوی فلورسانس شناخته شده مخصوص به خود را دارد. همچنین اگر سنگ هیچ واکنشی نداد نگران نباشید، برخی از سنگ‌ها مانند زمرد دارای واکنش ضعیف و یا حتی بدون واکنش هستند.
در‌نهایت همانطور که پیش‌تر گفتیم، پدیده فلورسانس سنگ به تنهایی تضمین‌کننده اصل بودن سنگ نیست و با ترکیب روش‌های دیگر شناسایی سنگ بهترین نتیجه را به همراه دارد. رایج‌‌ترین سنگ‌هایی که دارای خاصیت فلورسانس هستند شامل الماس، زمرد، یاقوت، مروارید، کوارتز، گارنت، آمتیست و… است.
تشخیص انواع سنگ های قیمتی از طریق چراغ قوه UV
در‌واقع هر سنگ واکنش منحصربه‌فردی به نور UV نشان می‌دهد که به شناسایی آن کمک می‌کند. در ادامه، برخی از سنگ‌های قیمتی رایج و ویژگی‌های فلورسانس آنها را بررسی خواهیم کرد:
شناسایی سنگ قیمتی زمرد با چراغ قوه یووی UV
در گوهرشناسی، بررسی فلورسانس زیر نور UV با طول موج بلند راهی موثر برای تمایز زمردهای طبیعی از مصنوعی است. زمردهای طبیعی معمولا تحت نور یووی واکنشی نشان نمی‌دهند یا واکنش بسیار ضعیفی با فلورسانس سبز رنگ دارند. از سوی دیگر، اکثر زمردهای مصنوعی دارای فلورسانس قرمز روشن با شدت قوی هستند.
شناسایی سنگ قیمتی الماس با چراغ قوه UV
حدود 35% از الماس‌های طبیعی معمولا تحت نور یووی با طول موج بلند (LWUV) دارای واکنش‌های مختلفی هستند. در‌واقع رنگ درخشان الماس‌ها، که به ترکیب شیمیایی و ساختار کریستالی آنها در فرآیند تشکیل بستگی دارد، تحت نور UV معمولا به‌صورت آبی یا در موارد نادر، زرد و نارنجی ظاهر می‌شود.
با خاموش شدن نور UV، این درخشش نیز فورا محو می‌شود. همچنین آبی شایع‌ترین رنگ فلورسانس الماس است، همچنین برخی از الماس‌ها هیچ‌گونه واکنش فلورسانسی ندارند.
شناسایی سنگ قیمتی الماس با چراغ قوه UV
شناسایی سنگ قیمتی یاقوت با چراغ قوه UV
یاقوت‌های روبی (سرخ) طبیعی معمولاً تحت نور UV فلورسانس قرمز ملایم تا قرمز آتشین نشان می‌دهند که می‌تواند نشانه‌ای برای تشخیص سنگ اصل و تقلبی با چراغ قوه UV باشد.
علاوه‌بر‌آن، یاقوت‌های کبود طبیعی معمولاً تحت نور UV ممکن است بی‌واکنش باشند یا فلورسانس بسیار ضعیف نشان دهند. همچنین یاقوت‌های کبود مصنوعی گاهی درخشش آبی مایل به سفید (گچی) تحت نور طول موج کوتاه دارند.
شناسایی سنگ قیمتی مروارید با چراغ قوه یووی (UV)
مرواریدهای طبیعی، این گوهرهای زیبا که در صدف‌ها شکل می‌گیرند، زیر نور UV ویژگی‌های جذابی از خود نشان می‌دهند که برای تشخیص سنگ قیمتی با چراغ قوه UV بسیار مفید است. فلورسانس مرواریدهای طبیعی زیر نور UV از بی‌واکنش تا درخشش آبی روشن قوی، زرد، سبز یا صورتی است.
علاوه‌بر‌این، مرواریدهای سیاه طبیعی، زیر نور UV فلورسانس قرمز تا متوسط، گاهی قرمز نارنجی یا قهوه‌ای مایل به رنگ قرمز از خود منتشر می‌کنند. اما مرواریدهای سیاه رنگ شده یا بهسازی شده معمولا درخشش متفاوتی دارند و الگوهای فلورسانس آنها با نمونه‌های طبیعی همخوانی ندارد، که نشانه‌هایی برای تشخیص سنگ اصل و تقلبی با نور UV است.
شناسایی سنگ قیمتی عقیق با چراغ قوه یووی
برای تشخیص اصالت سنگ عقیق بهتر است ویژگی‌های فلورسانس سه نوع عقیق یمانی، کارنالین و باباغوری را بررسی کنیم. در‌واقع فلورسانس عقیق‌ها (سبز تا زرد ملایم برای یمانی، آبی کم رنگ برای کارنالین، و بنفش برای عقیق باباغوری) ابزار موثری برای شناسایی آنها است.
شناسایی سنگ قیمتی اوپال با چراغ قوه UV
سنگ اوپال با رنگ و انواع متنوع خود، زیر نور ماوراء‌بنفش (UV) درخششی خاص نشان می‌دهد که به چگونگی تشخیص سنگ اصل با چراغ‌قوه کمک می‌کند. اوپال‌های با بدنه سیاه یا سفید، دارای فلورسانس از سفید تا آبی کم‌رنگ، سبز یا زرد و یا حتی فسفری هستند.
اوپال معمولی یا هیالیت، بدون واکنش، برخی مواقع سبز پررنگ یا سبز مایل به زرد نشان می‌دهد، که ممکن است فسفری شود. همچنین اوپال آتشین درخشش کامل قهوه‌ای مایل به سبز متوسط دارد و یا ممکن است بدون واکنش باشند.
شناسایی سنگ قیمتی اوپال با چراغ قوه UV
جمع بندی
استفاده از چراغ قوه UV برای تشخیص سنگ اصل و قیمتی، روشی کاربردی و جذاب است که با بررسی ویژگی فلورسانس، نشانه‌هایی درباره اصالت سنگ‌ها ارائه می‌دهد. سنگ‌هایی مانند یاقوت سرخ، الماس، مروارید سیاه و… الگوهای درخشش مشخصی دارند، اما نداشتن فلورسانس در سنگ‌هایی مانند زمرد نشانه تقلبی بودن نیست.
در‌واقع برای دستیابی به نتایج بهتر اصالت سنگ، بهتر است این روش را با دیگر روش‌های تشخیص سنگ قیمتی ترکیب کرده تا به بهترین نتایج دست پیدا کنید. در‌نهایت با‌توجه به کاربرد این سنگ‌های گران‌قیمت در زیورآلات زنانه، شما می‌توانید انواع انگشتر و گردنبند با نگین سنگی اصل و معتبر را از فراراگالری تهیه کنید؛ با زیورآلات فراراگالری، ترکیبی از زیبایی و اصالت را تجربه کنید!
سوالات متداول
- آیا همه سنگ‌های قیمتی تحت نور یووی فلورسانس نشان می‌دهند؟
خیر، نداشتن فلورسانس و درخشش زیر نور UV، حتما به معنای تقلبی بودن سنگ نیست. برخی سنگ‌های قیمتی اصل، مثل زمرد یا برخی یاقوت‌های کبود، فلورسانس ضعیف یا هیچ واکنشی ندارند.
- چگونه از چراغ‌قوه UV برای شناسایی سنگ قیمتی اصل با نور چگونه استفاده کنیم؟
برای بهترین نتیجه، از چراغ‌قوه UV با طول موج مناسب در محیط کاملا تاریک استفاده کنید. سنگ را تمیز کرده و نور را از زوایای مختلف به سنگ بتابانید. سپس رنگ فلورسانس و واکنش سنگ را با الگوی شناخته شده آن مقایسه کنید.
- آیا استفاده از چراغ‌قوه UV به سنگ قیمتی آسیب می‌رساند؟
خیر، نور UV که برای تشخیص سنگ قیمتی اصل استفاده می‌شود، به سنگ آسیبی نمی‌رساند. البته برای انجام آزمایش اصالت سنگ با نور یووی حتما از عینک محافظ استفاده کنید.
با سلام گارنت و شفت العبد یمانی در زیر نور فرابنفش به چه رنگی در میاید و واکنش آنها چیست و آلکساندریت را چگونه از گارنت و شفت العبد سیاه کبود جدا سازی نماییم
درخشش خاصی نمیده عزیزم